ဆရာရွင့္…
မဂၤလာပါ။
က်မအသက္က၂၅၊ ႕႕႕႕႕ ျပည္နယ္၊ အိမ္ေထာင္သည္ ကေလးမရိွေသးပါ။ HIV ရိွေနတာ ၃ ႏွစ္ခန္႔ ရွိပါၿပီ။ ေနာက္ဆံုး စစ္ေဆးတာ CD4 = 297 နဲ႔ virl load 85200 ရွိပါတယ္။ ဘာေဆးမွ မေသာက္ရေသးပါ။ ကိုယ္ခႏၶာတြင္ အနီေရာင္အကြက္ ထြက္ေနပါသည္။ HIV ႏွင့္ သက္ဆိုင္ပါသလား။ မည္သို႔ လုပ္ရမည္ကို ညႊန္ၾကားေပးပါ။ ေအအာတီေဆး မေသာက္ဘဲနဲ႔ စီဒီဖိုး တက္ႏိုင္နည့္နည္းလမ္း ရိွပါသလား။
ေက်းဇူးျပဳ၍ ေျဖၾကားေပးပါ။
HIV/AIDS ေရာဂါအေၾကာင္း ေကာင္း-ဆိုး သိခ်င္ရင္ စမ္းသပ္တဲ့ နည္းတခုကို CD4 (Cluster of differentiation 4) လို႔ ေခၚတယ္။ အလြယ္ေခၚ T4 count; T-helper cells; T-suppressor cells; Cytotoxic T-cells နဲ႔ တရားဝင္ အေခၚက CD4 lymphocyte count; CD8 lymphocyte count; CD4/CD8 ratio; CD4 percent ျဖစ္ပါတယ္။
လူတိုင္းမွာ ခုခံႏိုင္စြမ္းရွိေအာင္ လုပ္ေပးေနတဲ့ (ဆဲလ္)ေတြ အမ်ိဳးမ်ိဳး ရွိတယ္။ အဲဒီဟာေတြထဲက (လင္ဖိုဆိုက္) ေခၚတဲ့ ေသြးျဖဴဥတမ်ိဳး ျဖစ္တယ္။ HIV ပိုးဝင္လာရင္ T-cells ကို တိုက္ခိုက္တယ္။ CD4 က T cells ထဲကို HIV-1 ဝင္လာေစဘို႔ “ဧည့္ႀကိဳ” တာဝန္ယူသလို ျဖစ္ေနတယ္။ အဲဒီ (ဆဲလ္) ေတြကို အသံုးခ်ၿပီး၊ ပံုတူပြားတာမို႔ ခုခံအားစနစ္ကို ဖ်က္ဆီးရာ ေရာက္ေစတယ္။ ဒါ့ေၾကာင့္ ဒီ(ဆဲလ္)ေတြ နည္းေနတာဟာ ခုခံစြမ္းအားေတြ က်ဆင္းတယ္လို႔ သြယ္ဝိႈက္ၿပီး ေျပာတယ္။
ေရာဂါ ျဖစ္စပိုင္းမွာေတာ့ လူဟာ ပ်က္စီးေျပာင္းသြားတဲ့ CD4 cells ကို အစားထိုး ေပးႏိုင္ေသးတယ္။ ေနာက္ပိုင္းက် ဒီလို မလုပ္ႏိုင္ေတာ့ဘူး။ CD4 cells ေတြ နည္းလာေလေလ ခုခံအား က်ဆင္းေလဘဲ။ ေနာက္ဆံုးမွာေတာ့ ဘာဆို ဘာမွ မခုခံႏိုင္ေတာ့ပါ။
CD4 Count ကို တခါထဲ စမ္းရတာ မဟုတ္ပါ။ ေနာက္စမ္းရင္ အေျဖ မတူတာေတြ ထြက္မယ္။ ယွဥ္ၾကည့္ရတယ္။ တေယာက္ထဲမွာေတာင္ မနက္ခင္းမွာ ညေနထက္ နည္းတတ္တယ္။ HIV မဟုတ္ဘဲ နမိုးနီးယား၊ ေရယံု၊ တုပ္ေကြးတို႔လို ေရာဂါ တခုခု ရေနရင္လည္း CD4 count ခဏတျဖဳတ္ နည္းတယ္။ ကင္ဆာေဆး ေသာက္ေနရရင္လည္း နည္းတယ္။
CD4 counts 500 -1500/mm3 အတြင္း ရွိတယ္။ ပံုမွန္အေရအတြက္က ဓါတ္ခြဲခမ္း တခုႏွင့္တခု မတူပါ။ 500-1200x106/L လို႔ သတ္မွတ္တာလည္း ရွိတယ္။ CD4 Count 200 cells/mm3 ရွိတာ ေတြ႔ရင္ AIDS ေရာဂါသည္လို႔ ေျပာတယ္။ ART ေဆး ေပးတယ္။ တခ်ိဳ႕ ေဆးရံုေတြက 350 cells/mm3 ရွိကတည္းက ေရာဂါလကၡဏာ ရွိရွိ- မရွိရွိ ေဆးေပးတယ္။ CD4 နည္းေပမဲ့ က်န္းမာေနသူလည္း ရွိတယ္။ မနည္းေပမဲ့ ေနမေကာင္း ျဖစ္ေနသူလည္း ရွိျပန္တယ္။
HIV ေရာဂါ ရလာရင္ CD4 အေရအတြက္ က်ဆင္းတယ္။ ART ေဆးေပးၿပီးေနာက္ နလံထမွာ တခါ ျပန္တက္လာတယ္။ CD4 နဲ႔ VL ဆက္စပ္ေနတာ ရွိသလို တခါတေလ အဲလို မဟုတ္တာလည္း ေတြ႔ေနရတယ္။ ၁ဝ% ေလာက္မွာ VL က်ေနေပမဲ့ CD4 မတက္ဘူး။ ဒါ့ေၾကာင့္ CD4 တံု႔ျပန္မႈ မရွိတာနဲ႔ ေဆးကုတာ မထိေရာက္ဘူးလို႔ မေျပာႏိုင္ပါ။ Viral load (VL) ဟာလဲ CD4 ေလာက္ေတာ့ မတိက်ပါ။
CD4 ဟာ HIV ပိုးက ဘယ္ေလာက္ ဖ်က္ဆီးထားၿပီလဲ ဆိုတာကို သိေစႏိုင္ျပီး၊ Viral load ကေတာ့ ေသြးထဲမွာ HIV ပိုး ဘယ္ေလာက္ မ်ားမ်ား ရွိေနသလဲကို သိေစတယ္။ Viral load မ်ားေနတာ မေကာင္းဘူး။ 100,000 ေက်ာ္ဆိုရင္ ေဆးကုပါလို႔ ဆိုတယ္။ အေျခခံ အက်ဆံုးအခ်က္ကို ေျပာရရင္ “ေဆးစစ္နည္းေတြဆိုတာ လူေတြလိုပဲ Perfect မျဖစ္ၾကပါ။”
HIV viral load test ေခၚတဲ့ ေသြးထဲမွာ ဒီဗိုင္းရပ္စ္ ေကာ္ပီေတြ ဘယ္ေလာက္ ရွိေနသလဲ သိတဲ့ စမ္းသပ္မႈနဲ႔ပါတြဲမွ ေရာဂါ ဆိုးလာတာ၊ ေဆးထိေရာက္တာ ပိုေသခ်ာတယ္။ နည္းေလေလ ေကာင္းေလေလ ျဖစ္တယ္။ မ်ားေနရင္ မေကာင္းပါ။ HIV viral load ၅ ေသာင္း၊ ၁ သိန္းသာမက၊ ၁ သန္းအထိလဲ ရွိႏိုင္တယ္။ HIV viral load ရွာမေတြ႔တိုင္းလည္း ေရာဂါေပ်ာက္ၿပီလို႔ မသတ္မွတ္ပါ။ သူမ်ားကိုလည္း ကူးေစႏိုင္တယ္။ ေသြးထဲမွာ နည္းေနရင္ စမ္းမေတြ႔ပါ။ HIV ပိုးကလည္း ေသြးထဲမွာေနတာက ၂% သာရွိတယ္။ HIV မဟုတ္တဲ့ တျခား ေရာဂါအေျခအေနေတြမွာလည္း ဒီနည္း သံုးပါေသးတယ္။
HIV ေဆး ART ေစာေစာေပးေတာ့မည္
WHO ကမာၻ႔က်န္းမာေရး အဖြဲ႔ႀကီးကေန ပိုးရွိေနသူေတြကို အရင္သတ္မွတ္ထားတဲ့ ကာလထက္ ေစာျပီး ေဆးတိုက္ေပးဘို႔ Guidelines လမ္းညႊန္အသစ္ ထုတ္လိုက္ပါတယ္။ ဒါကို မေလးရွားမွာ က်င္းပေနတဲ့ International AIDS conference အစည္းအေဝးမွာ ထုတ္ျပန္လိုက္တာပါ။
လူနာရဲ႕ CD4 count အေရအတြက္ 500 cells/cumm ၅ဝဝ ထက္ေအာက္ နည္းလာတာနဲ႔ ေဆးေပးရပါမယ္။ CD4 ဆိုတာ ဗိုင္းရပ္စ္ကေန တိုက္တာခံရတဲ့ ေသြးျဖဴဥေတြျဖစ္ပါတယ္။ သူ႔အေရအတြက္ဟာ လူနာရဲ႕ ခုခံအားကို ညႊန္ျပေနပါတယ္။ ၅ဝဝ အထိရွိေနရင္ ပံုမွန္ျဖစ္ျပီး ၂ဝဝ အထိက်လာရင္ ကူးစက္ေရာဂါေတြ ဝင္လာဖို႔ အႏၠရာယ္ ရွိလာေနပါျပီ။
၂ဝ၁ဝ ခုႏွစ္ကထုတ္ခဲ့တဲ့ လမ္းညႊန္ခ်က္ဟာ CD4 ၃၅ဝ ျဖစ္ပါတယ္။ ၁ဝ ႏွစ္ေက်ာ္တံုးကေတာ့ ၂ဝဝ ဆိုမွ ေဆးဝယ္ၾကရပါတယ္။ သီးျခား အုပ္စုေတြကိုေတာ့ HIV ပိုးေတြ႔တာနဲ႔ CD4 အေရအတြက္ ဘယ္ေလာက္ ရွိေနေန၊ ေဆးေသာက္ေစရပါမယ္။ Active TB တီဘီပိုးလက္ရွိ ရွိေနသူေတြနဲ႔ Hepatitis B အသဲေရာင္ (ဘီ) ေရာဂါ ရေနသူေတြကို ေျပာတာပါ။ ေနာက္ၿပီး လိင္အတူေနဘက္ ဇနီးခင္ပြန္းမွာ ပိုးရွိေနၿပီး ကုိယ့္မွာ မရွိေသးသူေတြ၊ ကိုယ္ဝန္ေဆာင္ေနသူေတြနဲ႔ ကေလးႏို႔တိုက္ေနရသူေတြလဲ ဒီစာရင္းထဲမွာပါသလို အသက္ ၅ ႏွစ္ေအာက္ ကေလးေတြကလည္း ပါပါေသးတယ္။
Antiretroviral therapy (ART) ေဆးဆိုတာ Antiretroviral (ARV) ေဆးေတြကိုေရာေပးတာျဖစ္ပါတယ္။ တခ်ိဳ႕ ဆရာဝန္ေတြကေတာ့ CD4 levels ကို ၾကည့္မေနေတာ့ဘဲ ေဆးေပးပါမယ္။ ဒီလိုုလပ္ႏိုင္ရင္ ကူးစက္ေရာဂါပိုးေတြ ဝင္မွာကို တားဆီးႏိုင္မယ္၊ အသက္ပိုရွည္ႏိုင္မယ္လည္း ထင္ရတယ္။
WHO guidelines ဆိုတာ တကယ္ေတာ့ ဆင္းရဲေသးတဲ့ ႏိုင္ငံေတြက အစိုးရေတြအတြက္ ေပၚလစီခ်ဘို႔ရာ အကူအညီေပးဘို႔ ျဖစ္ပါတယ္။ လမ္းညႊန္သစ္အရ ဆင္းရဲတဲ့ႏိုင္ငံေတြနဲ႔ မခ်မ္းသာတဲ့ႏိုင္ငံေတြက လူေပါင္း ၂၆ သန္းဟာ ေဆး စေသာက္ရပါလိမ့္မယ္။ အေဟာင္းအတိုင္းဆိုရင္ လူနာေပါင္း ၁၇ သန္းကသာ ေဆးေသာက္ရပါမယ္။ တကယ္ ေဆးေသာက္ေနရသူ (ေနႏိုင္သူ) ၁ဝ သန္းရွိပါတယ္။ ပိုးကူးစက္ခံေနရသူေပါင္း တကမာၻလံုးမွာ ၃၄ သန္း ရွိပါတယ္။
ေဆးဘိုးနဲ႔ ေဆးစစ္ ကုန္က်စရိတ္ေတြကို တြက္ခ်က္ရပါတယ္။ အားလံုးက ေစ်းႏႈန္း က်လာေနပါတယ္။ က်န္းမာေရး ဘတ္ဂ်က္ တိုးလာႏိုင္တဲ့ တိုင္းျပည္ေတြကလည္း အလွဴရွင္ေတြအေပၚ မွီခိုရ သက္သာလာတယ္။ ဥပမာ ေတာင္အာဖရိကမွာ AIDS ဘတ္ဂ်က္ကို ၅ဝဝ% အထိ တိုးလာႏိုင္ပါျပီ။
လမ္းညႊန္သစ္အရ ႐ိုးရွင္းတဲ့ ေဆး ၃ မ်ိဳးကို ေဆးတစ္ေတာင့္ထဲမွာသာ ထည့္ထားတာကို သံုးပါမယ္။ Tenofovir + Efavirenz နဲ႔ Lamivudine ဒါမွမဟုတ္ Emtricitabine ကိုေရာထားပါတယ္။ လမ္းညႊန္သစ္ကေန ကူးႏိုင္ေျခ ရွိေနသူတိုင္းကိုေတာ့ ေဆးေသာက္ဘို႔ ေျပာမထားပါ။ ဥပမာ မူးယစ္ေဆးစြဲေနသူေတြ၊ လိင္လုပ္ငန္း လုပ္ေနသူေတြ၊ ေဂးေတြ၊ ေယာက္်ား အက်ဥ္းသားေတြ၊ ဖနီးခင္ပြန္းမွာ ပိုးရွိေသူေတြျဖစ္ပါတယ္။ သူတို႔ကို ေန႔စဥ္ Tenofovir pill ေပးေနရင္ ကူးလာမွာကို တားႏိုင္ပါတယ္။
WHO အဆိုအရ ဒီနည္းလမ္းသစ္ေၾကာင့္ ၂ဝ၂၅ အထိ လူေပါင္း ေနာက္ထပ္ ၃ သန္းကို ကယ္ရာ က်ႏိုင္တယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။ နည္းသစ္ကို လက္ရွိ အာဂ်င္တီးနား၊ ဘရာဇီးလ္နဲ႔ အယ္လ္ဂ်ီးရီးယားႏိုင္ငံေတြမွာ လုပ္ေနၿပီး ျဖစ္ပါတယ္။ ေဆးေပးသင့္တဲ့ စာရင္းထဲမွာ လူနာ ၁၆ သန္းသာ ရွိရာကေန အခု ၂၆ သန္းအထိ ရွိလာပါမယ္။ ဒါဟာ ပိုးရွိေနသူေတြထဲက ၈ဝ% နဲ႔ ညီပါတယ္။ ေငြအားျဖင့္ ၁ဝ% တိုးလာဘို႔ ရွိပါတယ္။ ေဒၚလာ ၂၃ ဘီလီယံနဲ႔ ညီမွ်ပါတယ္။
AIDS, TB နဲ႔ ငွက္ဖ်ားတိုက္ဖ်က္ေရး လုပ္ေနတဲ့ Global Fund နဲ႔ Doctors Without Borders အဖြဲကေန ၂၁ ႏိုင္ငံက လူနာေပါင္း ၂၈၆ဝဝဝ ကို ေဆးကုေပးေနတဲ့ အဖြဲ႔ေတြက ႀကိဳဆိုလိုက္ပါတယ္။
ဒါေပမဲ့ Health GAP အဖြဲ႔ကေတာ့ ေငြလွဴသူေတြနဲ႔ ေဆးထုတ္သူေတြကို ဆက္ၿပီး ေဝဖန္လိုက္ပါတယ္။ ဒါဟာ အနိမ့္ဆံုးနဲ႔ အနည္းဆံုးကိုသာ လုပ္ေပးရာက်တယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။ အလွဴရွင္ေတြေရာ၊ ကုလအရာရွိေတြေရာ၊ ေတာင္ပိုင္းကမာၻက အစိုးရေတြေရာဟာ ခြဲျခားမႈေတြ မ်ားေနတယ္လို႔ Asia Russell ကေန ေျပာလိုက္ပါတယ္။
၂၄-၄-၂ဝ၁၃ အဂၤလန္မွာ HIV ျပန္႔ပြါးမႈကို ေနာက္မ်ိဳးဆက္ မတိုင္မီ ဟန္႔တားႏိုင္မည္လို႔ က်န္းမာေရးဌာနက ေထာက္ကူထားတဲ့ Terrence Higgins Trust လႈံ႕ေဆာ္ေရးအဖြဲ႔ကေန ေျပာလိုက္ပါတယ္၊ “ကြ်န္ေတာ္-ကြ်န္မက စပါမည္၊ HIV ကိုတားႏိုင္သည္”။ ျဖစ္ႏိုင္ေျခမ်ားတဲ့ အုပ္စုေတြကို အနည္းဆံုး ၁၂ လမွာ တခါ ေဆးစစ္ဘို႔ တိုက္တြန္းပါတယ္။
အဂၤလန္မွာ HIV ပိုးနဲ႔ အတူေနၾကရသူေပါင္း ၉ သိန္း ရွိတယ္။ ၄ ေယာက္မွာ ၁ ေယာက္က ပိုးရွိေနမွန္း မသိၾကပါ။ အာဖရိကေသြး ပါသူေတြထဲက လိင္တူသမားေတြေရာ အေျဖာင့္သမားေတြေရာဟာ စုစုေပါင္းရဲ႕ ၄ ပံု၊ ၃ ပံုျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ကူးစက္ႏိုင္ေခ် မ်ားသူေတြကို ဦးတည္ၿပီး ေရာဂါပို ရွိ-မရွိ ရွာေဖြျခင္းဟာ ထိေရာက္တဲ့ တားဆီးနည္း ျဖစ္ပါတယ္။
ဒီေရာဂါအတြက္ ကာကြယ္ေဆးေရာ၊ ေပ်ာက္ကင္းေစမဲ့ ေဆးဝါးပါ လက္တကမ္းမွာ မရွိေသးပါ။ ဒီလို အေျခအေနမ်ိဳးမွာ လူေတြက ဗိုင္းရပ္စ္ေတြ ျပန္႔ပြားမႈကို တန္႔ေစမယ့္ ေဆးပညာ ေရွ႕ေရာက္လာမႈဆိုတာ လက္တကမ္းမွာ ရွိပါတယ္လို႔ သေဘာေပါက္သင့္ၾကပါတယ္။
လူေတြ အမ်ားႀကီးကို HIV ပိုး ရွိ-မရွိ စမ္းသပ္ႏိုင္ေလေလ၊ ေဆးကုသမႈကိုလည္း ခံယူႏိုင္ေလေလ ကူးစက္ျပန္႔ပြားမႈကို ထိုးက်သြားေစေအာင္ လုပ္ႏိုင္မွာ ေသခ်ာပါတယ္။ အဂၤလန္မွာ တေနရာရာမွာ တေယာက္ေယာက္ကို မိနစ္ ၉ဝ တိုင္းမွာ HIV ရွိ-မရွိ စမ္းသပ္ၾကည့္ေနပါတယ္။ ျမန္မာျပည္မွာလည္း HIV/AIDS ေရာဂါ က်ဆင္း၊ ပေပ်ာက္ပါေစ။
http://dts-medicaleducation-adult.blogspot.in/
လူတိုင္းမွာ ခုခံႏိုင္စြမ္းရွိေအာင္ လုပ္ေပးေနတဲ့ (ဆဲလ္)ေတြ အမ်ိဳးမ်ိဳး ရွိတယ္။ အဲဒီဟာေတြထဲက (လင္ဖိုဆိုက္) ေခၚတဲ့ ေသြးျဖဴဥတမ်ိဳး ျဖစ္တယ္။ HIV ပိုးဝင္လာရင္ T-cells ကို တိုက္ခိုက္တယ္။ CD4 က T cells ထဲကို HIV-1 ဝင္လာေစဘို႔ “ဧည့္ႀကိဳ” တာဝန္ယူသလို ျဖစ္ေနတယ္။ အဲဒီ (ဆဲလ္) ေတြကို အသံုးခ်ၿပီး၊ ပံုတူပြားတာမို႔ ခုခံအားစနစ္ကို ဖ်က္ဆီးရာ ေရာက္ေစတယ္။ ဒါ့ေၾကာင့္ ဒီ(ဆဲလ္)ေတြ နည္းေနတာဟာ ခုခံစြမ္းအားေတြ က်ဆင္းတယ္လို႔ သြယ္ဝိႈက္ၿပီး ေျပာတယ္။
ေရာဂါ ျဖစ္စပိုင္းမွာေတာ့ လူဟာ ပ်က္စီးေျပာင္းသြားတဲ့ CD4 cells ကို အစားထိုး ေပးႏိုင္ေသးတယ္။ ေနာက္ပိုင္းက် ဒီလို မလုပ္ႏိုင္ေတာ့ဘူး။ CD4 cells ေတြ နည္းလာေလေလ ခုခံအား က်ဆင္းေလဘဲ။ ေနာက္ဆံုးမွာေတာ့ ဘာဆို ဘာမွ မခုခံႏိုင္ေတာ့ပါ။
CD4 Count ကို တခါထဲ စမ္းရတာ မဟုတ္ပါ။ ေနာက္စမ္းရင္ အေျဖ မတူတာေတြ ထြက္မယ္။ ယွဥ္ၾကည့္ရတယ္။ တေယာက္ထဲမွာေတာင္ မနက္ခင္းမွာ ညေနထက္ နည္းတတ္တယ္။ HIV မဟုတ္ဘဲ နမိုးနီးယား၊ ေရယံု၊ တုပ္ေကြးတို႔လို ေရာဂါ တခုခု ရေနရင္လည္း CD4 count ခဏတျဖဳတ္ နည္းတယ္။ ကင္ဆာေဆး ေသာက္ေနရရင္လည္း နည္းတယ္။
CD4 counts 500 -1500/mm3 အတြင္း ရွိတယ္။ ပံုမွန္အေရအတြက္က ဓါတ္ခြဲခမ္း တခုႏွင့္တခု မတူပါ။ 500-1200x106/L လို႔ သတ္မွတ္တာလည္း ရွိတယ္။ CD4 Count 200 cells/mm3 ရွိတာ ေတြ႔ရင္ AIDS ေရာဂါသည္လို႔ ေျပာတယ္။ ART ေဆး ေပးတယ္။ တခ်ိဳ႕ ေဆးရံုေတြက 350 cells/mm3 ရွိကတည္းက ေရာဂါလကၡဏာ ရွိရွိ- မရွိရွိ ေဆးေပးတယ္။ CD4 နည္းေပမဲ့ က်န္းမာေနသူလည္း ရွိတယ္။ မနည္းေပမဲ့ ေနမေကာင္း ျဖစ္ေနသူလည္း ရွိျပန္တယ္။
HIV ေရာဂါ ရလာရင္ CD4 အေရအတြက္ က်ဆင္းတယ္။ ART ေဆးေပးၿပီးေနာက္ နလံထမွာ တခါ ျပန္တက္လာတယ္။ CD4 နဲ႔ VL ဆက္စပ္ေနတာ ရွိသလို တခါတေလ အဲလို မဟုတ္တာလည္း ေတြ႔ေနရတယ္။ ၁ဝ% ေလာက္မွာ VL က်ေနေပမဲ့ CD4 မတက္ဘူး။ ဒါ့ေၾကာင့္ CD4 တံု႔ျပန္မႈ မရွိတာနဲ႔ ေဆးကုတာ မထိေရာက္ဘူးလို႔ မေျပာႏိုင္ပါ။ Viral load (VL) ဟာလဲ CD4 ေလာက္ေတာ့ မတိက်ပါ။
CD4 ဟာ HIV ပိုးက ဘယ္ေလာက္ ဖ်က္ဆီးထားၿပီလဲ ဆိုတာကို သိေစႏိုင္ျပီး၊ Viral load ကေတာ့ ေသြးထဲမွာ HIV ပိုး ဘယ္ေလာက္ မ်ားမ်ား ရွိေနသလဲကို သိေစတယ္။ Viral load မ်ားေနတာ မေကာင္းဘူး။ 100,000 ေက်ာ္ဆိုရင္ ေဆးကုပါလို႔ ဆိုတယ္။ အေျခခံ အက်ဆံုးအခ်က္ကို ေျပာရရင္ “ေဆးစစ္နည္းေတြဆိုတာ လူေတြလိုပဲ Perfect မျဖစ္ၾကပါ။”
HIV viral load test ေခၚတဲ့ ေသြးထဲမွာ ဒီဗိုင္းရပ္စ္ ေကာ္ပီေတြ ဘယ္ေလာက္ ရွိေနသလဲ သိတဲ့ စမ္းသပ္မႈနဲ႔ပါတြဲမွ ေရာဂါ ဆိုးလာတာ၊ ေဆးထိေရာက္တာ ပိုေသခ်ာတယ္။ နည္းေလေလ ေကာင္းေလေလ ျဖစ္တယ္။ မ်ားေနရင္ မေကာင္းပါ။ HIV viral load ၅ ေသာင္း၊ ၁ သိန္းသာမက၊ ၁ သန္းအထိလဲ ရွိႏိုင္တယ္။ HIV viral load ရွာမေတြ႔တိုင္းလည္း ေရာဂါေပ်ာက္ၿပီလို႔ မသတ္မွတ္ပါ။ သူမ်ားကိုလည္း ကူးေစႏိုင္တယ္။ ေသြးထဲမွာ နည္းေနရင္ စမ္းမေတြ႔ပါ။ HIV ပိုးကလည္း ေသြးထဲမွာေနတာက ၂% သာရွိတယ္။ HIV မဟုတ္တဲ့ တျခား ေရာဂါအေျခအေနေတြမွာလည္း ဒီနည္း သံုးပါေသးတယ္။
HIV ေဆး ART ေစာေစာေပးေတာ့မည္
WHO ကမာၻ႔က်န္းမာေရး အဖြဲ႔ႀကီးကေန ပိုးရွိေနသူေတြကို အရင္သတ္မွတ္ထားတဲ့ ကာလထက္ ေစာျပီး ေဆးတိုက္ေပးဘို႔ Guidelines လမ္းညႊန္အသစ္ ထုတ္လိုက္ပါတယ္။ ဒါကို မေလးရွားမွာ က်င္းပေနတဲ့ International AIDS conference အစည္းအေဝးမွာ ထုတ္ျပန္လိုက္တာပါ။
လူနာရဲ႕ CD4 count အေရအတြက္ 500 cells/cumm ၅ဝဝ ထက္ေအာက္ နည္းလာတာနဲ႔ ေဆးေပးရပါမယ္။ CD4 ဆိုတာ ဗိုင္းရပ္စ္ကေန တိုက္တာခံရတဲ့ ေသြးျဖဴဥေတြျဖစ္ပါတယ္။ သူ႔အေရအတြက္ဟာ လူနာရဲ႕ ခုခံအားကို ညႊန္ျပေနပါတယ္။ ၅ဝဝ အထိရွိေနရင္ ပံုမွန္ျဖစ္ျပီး ၂ဝဝ အထိက်လာရင္ ကူးစက္ေရာဂါေတြ ဝင္လာဖို႔ အႏၠရာယ္ ရွိလာေနပါျပီ။
၂ဝ၁ဝ ခုႏွစ္ကထုတ္ခဲ့တဲ့ လမ္းညႊန္ခ်က္ဟာ CD4 ၃၅ဝ ျဖစ္ပါတယ္။ ၁ဝ ႏွစ္ေက်ာ္တံုးကေတာ့ ၂ဝဝ ဆိုမွ ေဆးဝယ္ၾကရပါတယ္။ သီးျခား အုပ္စုေတြကိုေတာ့ HIV ပိုးေတြ႔တာနဲ႔ CD4 အေရအတြက္ ဘယ္ေလာက္ ရွိေနေန၊ ေဆးေသာက္ေစရပါမယ္။ Active TB တီဘီပိုးလက္ရွိ ရွိေနသူေတြနဲ႔ Hepatitis B အသဲေရာင္ (ဘီ) ေရာဂါ ရေနသူေတြကို ေျပာတာပါ။ ေနာက္ၿပီး လိင္အတူေနဘက္ ဇနီးခင္ပြန္းမွာ ပိုးရွိေနၿပီး ကုိယ့္မွာ မရွိေသးသူေတြ၊ ကိုယ္ဝန္ေဆာင္ေနသူေတြနဲ႔ ကေလးႏို႔တိုက္ေနရသူေတြလဲ ဒီစာရင္းထဲမွာပါသလို အသက္ ၅ ႏွစ္ေအာက္ ကေလးေတြကလည္း ပါပါေသးတယ္။
Antiretroviral therapy (ART) ေဆးဆိုတာ Antiretroviral (ARV) ေဆးေတြကိုေရာေပးတာျဖစ္ပါတယ္။ တခ်ိဳ႕ ဆရာဝန္ေတြကေတာ့ CD4 levels ကို ၾကည့္မေနေတာ့ဘဲ ေဆးေပးပါမယ္။ ဒီလိုုလပ္ႏိုင္ရင္ ကူးစက္ေရာဂါပိုးေတြ ဝင္မွာကို တားဆီးႏိုင္မယ္၊ အသက္ပိုရွည္ႏိုင္မယ္လည္း ထင္ရတယ္။
WHO guidelines ဆိုတာ တကယ္ေတာ့ ဆင္းရဲေသးတဲ့ ႏိုင္ငံေတြက အစိုးရေတြအတြက္ ေပၚလစီခ်ဘို႔ရာ အကူအညီေပးဘို႔ ျဖစ္ပါတယ္။ လမ္းညႊန္သစ္အရ ဆင္းရဲတဲ့ႏိုင္ငံေတြနဲ႔ မခ်မ္းသာတဲ့ႏိုင္ငံေတြက လူေပါင္း ၂၆ သန္းဟာ ေဆး စေသာက္ရပါလိမ့္မယ္။ အေဟာင္းအတိုင္းဆိုရင္ လူနာေပါင္း ၁၇ သန္းကသာ ေဆးေသာက္ရပါမယ္။ တကယ္ ေဆးေသာက္ေနရသူ (ေနႏိုင္သူ) ၁ဝ သန္းရွိပါတယ္။ ပိုးကူးစက္ခံေနရသူေပါင္း တကမာၻလံုးမွာ ၃၄ သန္း ရွိပါတယ္။
ေဆးဘိုးနဲ႔ ေဆးစစ္ ကုန္က်စရိတ္ေတြကို တြက္ခ်က္ရပါတယ္။ အားလံုးက ေစ်းႏႈန္း က်လာေနပါတယ္။ က်န္းမာေရး ဘတ္ဂ်က္ တိုးလာႏိုင္တဲ့ တိုင္းျပည္ေတြကလည္း အလွဴရွင္ေတြအေပၚ မွီခိုရ သက္သာလာတယ္။ ဥပမာ ေတာင္အာဖရိကမွာ AIDS ဘတ္ဂ်က္ကို ၅ဝဝ% အထိ တိုးလာႏိုင္ပါျပီ။
လမ္းညႊန္သစ္အရ ႐ိုးရွင္းတဲ့ ေဆး ၃ မ်ိဳးကို ေဆးတစ္ေတာင့္ထဲမွာသာ ထည့္ထားတာကို သံုးပါမယ္။ Tenofovir + Efavirenz နဲ႔ Lamivudine ဒါမွမဟုတ္ Emtricitabine ကိုေရာထားပါတယ္။ လမ္းညႊန္သစ္ကေန ကူးႏိုင္ေျခ ရွိေနသူတိုင္းကိုေတာ့ ေဆးေသာက္ဘို႔ ေျပာမထားပါ။ ဥပမာ မူးယစ္ေဆးစြဲေနသူေတြ၊ လိင္လုပ္ငန္း လုပ္ေနသူေတြ၊ ေဂးေတြ၊ ေယာက္်ား အက်ဥ္းသားေတြ၊ ဖနီးခင္ပြန္းမွာ ပိုးရွိေသူေတြျဖစ္ပါတယ္။ သူတို႔ကို ေန႔စဥ္ Tenofovir pill ေပးေနရင္ ကူးလာမွာကို တားႏိုင္ပါတယ္။
WHO အဆိုအရ ဒီနည္းလမ္းသစ္ေၾကာင့္ ၂ဝ၂၅ အထိ လူေပါင္း ေနာက္ထပ္ ၃ သန္းကို ကယ္ရာ က်ႏိုင္တယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။ နည္းသစ္ကို လက္ရွိ အာဂ်င္တီးနား၊ ဘရာဇီးလ္နဲ႔ အယ္လ္ဂ်ီးရီးယားႏိုင္ငံေတြမွာ လုပ္ေနၿပီး ျဖစ္ပါတယ္။ ေဆးေပးသင့္တဲ့ စာရင္းထဲမွာ လူနာ ၁၆ သန္းသာ ရွိရာကေန အခု ၂၆ သန္းအထိ ရွိလာပါမယ္။ ဒါဟာ ပိုးရွိေနသူေတြထဲက ၈ဝ% နဲ႔ ညီပါတယ္။ ေငြအားျဖင့္ ၁ဝ% တိုးလာဘို႔ ရွိပါတယ္။ ေဒၚလာ ၂၃ ဘီလီယံနဲ႔ ညီမွ်ပါတယ္။
AIDS, TB နဲ႔ ငွက္ဖ်ားတိုက္ဖ်က္ေရး လုပ္ေနတဲ့ Global Fund နဲ႔ Doctors Without Borders အဖြဲကေန ၂၁ ႏိုင္ငံက လူနာေပါင္း ၂၈၆ဝဝဝ ကို ေဆးကုေပးေနတဲ့ အဖြဲ႔ေတြက ႀကိဳဆိုလိုက္ပါတယ္။
ဒါေပမဲ့ Health GAP အဖြဲ႔ကေတာ့ ေငြလွဴသူေတြနဲ႔ ေဆးထုတ္သူေတြကို ဆက္ၿပီး ေဝဖန္လိုက္ပါတယ္။ ဒါဟာ အနိမ့္ဆံုးနဲ႔ အနည္းဆံုးကိုသာ လုပ္ေပးရာက်တယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။ အလွဴရွင္ေတြေရာ၊ ကုလအရာရွိေတြေရာ၊ ေတာင္ပိုင္းကမာၻက အစိုးရေတြေရာဟာ ခြဲျခားမႈေတြ မ်ားေနတယ္လို႔ Asia Russell ကေန ေျပာလိုက္ပါတယ္။
၂၄-၄-၂ဝ၁၃ အဂၤလန္မွာ HIV ျပန္႔ပြါးမႈကို ေနာက္မ်ိဳးဆက္ မတိုင္မီ ဟန္႔တားႏိုင္မည္လို႔ က်န္းမာေရးဌာနက ေထာက္ကူထားတဲ့ Terrence Higgins Trust လႈံ႕ေဆာ္ေရးအဖြဲ႔ကေန ေျပာလိုက္ပါတယ္၊ “ကြ်န္ေတာ္-ကြ်န္မက စပါမည္၊ HIV ကိုတားႏိုင္သည္”။ ျဖစ္ႏိုင္ေျခမ်ားတဲ့ အုပ္စုေတြကို အနည္းဆံုး ၁၂ လမွာ တခါ ေဆးစစ္ဘို႔ တိုက္တြန္းပါတယ္။
အဂၤလန္မွာ HIV ပိုးနဲ႔ အတူေနၾကရသူေပါင္း ၉ သိန္း ရွိတယ္။ ၄ ေယာက္မွာ ၁ ေယာက္က ပိုးရွိေနမွန္း မသိၾကပါ။ အာဖရိကေသြး ပါသူေတြထဲက လိင္တူသမားေတြေရာ အေျဖာင့္သမားေတြေရာဟာ စုစုေပါင္းရဲ႕ ၄ ပံု၊ ၃ ပံုျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ကူးစက္ႏိုင္ေခ် မ်ားသူေတြကို ဦးတည္ၿပီး ေရာဂါပို ရွိ-မရွိ ရွာေဖြျခင္းဟာ ထိေရာက္တဲ့ တားဆီးနည္း ျဖစ္ပါတယ္။
ဒီေရာဂါအတြက္ ကာကြယ္ေဆးေရာ၊ ေပ်ာက္ကင္းေစမဲ့ ေဆးဝါးပါ လက္တကမ္းမွာ မရွိေသးပါ။ ဒီလို အေျခအေနမ်ိဳးမွာ လူေတြက ဗိုင္းရပ္စ္ေတြ ျပန္႔ပြားမႈကို တန္႔ေစမယ့္ ေဆးပညာ ေရွ႕ေရာက္လာမႈဆိုတာ လက္တကမ္းမွာ ရွိပါတယ္လို႔ သေဘာေပါက္သင့္ၾကပါတယ္။
လူေတြ အမ်ားႀကီးကို HIV ပိုး ရွိ-မရွိ စမ္းသပ္ႏိုင္ေလေလ၊ ေဆးကုသမႈကိုလည္း ခံယူႏိုင္ေလေလ ကူးစက္ျပန္႔ပြားမႈကို ထိုးက်သြားေစေအာင္ လုပ္ႏိုင္မွာ ေသခ်ာပါတယ္။ အဂၤလန္မွာ တေနရာရာမွာ တေယာက္ေယာက္ကို မိနစ္ ၉ဝ တိုင္းမွာ HIV ရွိ-မရွိ စမ္းသပ္ၾကည့္ေနပါတယ္။ ျမန္မာျပည္မွာလည္း HIV/AIDS ေရာဂါ က်ဆင္း၊ ပေပ်ာက္ပါေစ။
ေဒါက္တာတင့္ေဆြ
http://dts-medicaleducation-adult.blogspot.in/
တစ္ဆင့္မွ်ေ၀သူ - တပြင္သားေလး
0 comments:
Post a Comment